ተክለብርሃን ተፋማሪያም ተክለ ኽልተ ሳዕ ካብ ኤርትርያ ክወጽእ ፈቲኑ ። ሎሚ ወዲ ፪፯ ዓመት ምስ ዀነ ምስቲ ኣብ ደቡባዊ ሽወደን ኣብ እትርከብ ከተማ ዮንኮፒንግ ዝነበረ ሓድሽ ናብራ ብምልማድ ብተዛማዲ ኣብ ጽቡቕ ኩነታት ይርከብ ። እቲ ኣብ ኣካላቱ ዝነበረ በሰላ ግን ነቲ ዓመታት ዝወሰደን ዳርጋ ዝቐተሎን ጕዕዞ ዘዘኻኽር ኢዩ ።
"መብዛሕትኦም ኣብቲ ጕዕዞ እንታይ ከም ዜጋጥም ኣይፈልጡን እዮም " በለኒ ። "ኣብ ኤርትትራ ኣብ መገዲ ከጋጥመካ ዝኽእሉ ጸገማት ቡዙሕ ዝፈልጥ የለን። "
ብ2021 ኣብ ማእከላይ መዲተራነያን 1,496 ሰባት ከም ዝሞቱ ወይ ከም ዝጠፍኡ ጸብጻብ ተዋሂቡ ኢዩ ። ብ2020 ግን 955 ሰባት ሞይቶም ወይ ጠፊኦም ኢዮም። ብዙሓት ስደተኛታትን ብዛዕባ እቶም ኣብ ማእከላይ መዲተራነያን ዝሞቱ ሰባት ዚገልጽ ሓበሬታ እኳ እንተ ረኸቡ ምድረ በዳ ሰሃራን ነጋዶን ኪሰግሩ ኸለዉ ዝያዳ ምዉታት ኪህልዉ ኸምዚኽእሉ ይግመት። እቶም ብህይወት ዝተረፉ ሰባት በሰላ ኸየጋጥሞም ስለ ዝፈርሁ ኣብ ጕዕዞኦም ዘሕለፍዎ ተመክሮታትን ዝረኣይዎ ነገራትን ንምክፋል ሰጋእ መጋእ ክብሉ ኸለዉ ብዙሓት ግን ብዛዕባ ተመክሮኦምን ዝረኣይዎ ነገራትን ግጉይ ሓበሬታ ይህቡዮም።
“ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ጕዕዞ ዅሉ ሓደጋታት ኣብ ባሕርን ኣብ መርከብን ዘጋጥም ኰይኑ ኢዩ ዝስምዓኒ ነይሩ። እቲ ሓደጋታት ግና ኣብ ሰሃራ ይብእስ። ሰሃር ብሬሳታት ኤርትራዊያን ተመሊኡ ኣሎ።” ይብል ተክለበርሃን
ልክዕ ከምቶም ቅድሚኡ ዝተረፉ ብዙሓት ኤርትራውያን ንዘይተወሰነ ወተሃደራዊ ኣገልግሎት ኬገልግል ፍቓደኛ ኣይነበረን ሓድሽ ህይወት ኪጅምርን ንስድራ ቤቱ ኺናብን ተስፋ ዘይብሉ ሓደገኛ ጕዕዞ ንምጅማር ድማ ኣጸጋሚ ውሳነ ገበረ ።
“ካብ ሃገርካ ኽትወጽእ ከለኻ ንስድራቤትካን ንኣዝማድካን ንሃገርካን ገዲፍካ ስለትወጽእ ጽቡቕ ኣይስምዓካን እዩዕ።” ይብል
ክዳውንቲ ጥራይ ሒዝዎ ኻብ ኤርትራ ምስ ወጸ ብዛዕባ እቲ ኣብ መዲተራነያን ኣብ ባሕሪ ዝሞተ ጥራይ ይፈልጥ እኳ እንተ ነበረ ብዛዕባ እቲ ኣብ መገዲ መሬት ዘጋጠመ ሓደጋታት ግን ሰሚዑ ኣይፈልጥን እዩ ነይሩ ።
“ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ጕዕዞ ዅሉ ሓደጋታት ኣብ ባሕርን ኣብ መርከብን ዘጋጥም ኰይኑ ኢዩ ዝስምዓኒ ነይሩ። እቲ ሓደጋታት ግና ኣብ ሰሃራ ይብእስ። ሰሃር ብሬሳታት ኤርትራዊያን ተመሊኡ ኣሎ።” ይብል ተክለበርሃን
ኣብ ሊብያ ሞት ወትሩ ከም ኣብ ኣየር ዘሎ ነገር ኢኻ ትርእዮ። ኣብ ትሕቲ ሰምሰርቲ ኣብ ዝነበሩሉ እዋን ጥሜትን ሕማምን ሕክምናዊ ቘላሕታን ኣይነበረን ። ተክለብርሃን ነቲ ሬሳ በብመዓልቱ ዝግዕዝሉ ዝነበረ ቦታታት ከም ኣባይቲ ሞትእ ከምኡውን ከም እሰብኣዊ ድኳናትእ ገይሩ ገሊጽዎ ኣሎ። ምስቶም ኣብ ትሕቲ ሰምሰርቲ ዝነበሩ ኤርትረሳውያን ብጾቱ ተዓራረኸ ሬሳ ናይቶም ግቡእ ቀብሪ ዘይተዋህቦም ብዙሓት ድማ ኣግዓዘ። ንኽንደይ ዚኣክል ግዜ ኸም ዚነብሩ ዚፈልጥ ሰብ ኣይነበረን ። መዓልቲ መዓልቲ ህያብ እያ ነይራ ።
“ከምዚ ከጋጥመኒ ሓሲበ ኣይፈልጥን እየ ነይረዕ” ይብል። “ ሓሳባቱን ስምዒታቱን ንትርኢቱ ኸም ዘዕለቕለቕዎ ገለጸ ። ኵሉ እቲ እትሓስቦ ነገር ንኽትፍታሕ ገንዘብ ምርካብ ኢዩ። ካልእ ክትሓስቡ ኣይትኽእሉን ይብል።”ብተወሳኺ
ሓደ መዓልቲ ንሱን ካልኦትን ባሕሪ ኺሰግሩ ምስ ፈተኑ እቶም ሓለውቲ ገማግም ሊብያ ነታ ጃልባኦም ደው ኣበልዎም ንሳቶም ከኣ ናብ ሊብያ መለስዎም እሞ ኣብ ገማግም ከተማ ዙዋራ ኣብ ዚርከብ ማእሰርቲ ኣእተውዎም።
ድሕሪ ሸሞንተ ወርሒ ካብቲ ቦታ ኸም ዚወጹ ዀይኑ ስለ እተሰምዖ ብፍታው ተመዝገበ። ናብ ኤርታራ ከምዝወስዎም ግን ኣይተረዶኦምን ኔሩ። እዚ ግን ኣጋ ምሸት ምስ ኰነ ኸኣ ድሮ ኣብታ ነፋሪት ቅድሚ ምብጽሖምዩ ጥራይ እዩ ተረዲእዎ።
"ኣዝየ ጐሃኹ፣ ብዙሕ በኸኹ ። ኵላትና ብዙሕ በኸና" በለ።
ኣብ ኤርትረ ምስ በጽሐ ንኽልተ መዓልቲ ተኣስረ እሞ ተፈትሐ ። ኣብ መንጎ ኣኻውሕን ተሪርን ስለ ዝነበረ ከይዱ ንስድራ ቤቱ ኺርእዮም ኣይደለየን ። ብሕፍረትን ብውድቀትን ብጸጸትን ተዋሒጥዎ ነበረ። ልዕሊ 10,000 ኣመሪካ ዶላር ኻብ ነጋዶ ሓራ ንምውጻእ ተወዲኡ ነበረ ። ናብ ቤቱ ኺምለስ ኣይከኣለን ። ከመይ ገይሩ እዩ እሞ ምስ ስድራ ቤቱ ኺራኸብ ዚኽእል ? ኣብ ቤት ዓርኩ ኣብ ኣስማራ ኺጸንሕ መረጸ ።
ምስቲ ኣብ ጀርመን ዝነብር ሓዉ ድሕሪ ምምይያጥ እንደገና ኻብ ኤርትሩ ናብ ኢትዮጵያ ከይዱ። ኣብ ኢትዮጵያ ዕቝባ ደልዩ ን፬፭ መዓልቲ ኣብ መዓስከር ስደተኛታት ጸንሐ ። ድሕርዚ ብሓገዝ እቲ ኣብ ጀርመን ዝነበረ ሓዉን ኣብ ኢጣልያ ዝነበሩ ተጣበቕትን ናብ ሽወደን ንኺምለሱ ኣመልከተ ጕዳዩ ድማ ተቐባልነት ረኸበ ።
"ተቐባልነት ከም ዝረኸብኩ ምስ ሰማዕኩ ሓጐሰይ ደረት ኣይነበሮንዕ"። ይብል
ሎሚ ተልክለብርሃን ኣብታ ሕጂ ዘለዋ ሃገር ኺነብር ከሎ፣ ድሕሪ ሓጺር እዋን ንስድራ ቤቱ ኣብ ኤርትርያ ንምድጋፍ ስራሕ ኪረክብ ተስፋ ገይሩ ኣሎ ። እንተዀነ ግን ብዙሓት ኣዕሩኹ ኻብ ሊብያ ኸም ዘይወጹ ምፍላጡ የሕዝኖ። ገሊኣቶም ኣብ ኢድ ነጋዶ ይሞቱ ብዙሓት ካልኦት ከኣ ኣብቲ ንሱ እኣባይቲ ሞትእ ከምኡውን እሰብኣዊ ድኳናትእ ኢሉ ዝጸውዖ ቦታታት ይሳቐዩ ነበሩ።
“ብዙሓት ፈተውተይ ሞይቶምኒ እዮም። ኣብዚ እኳ እንተ ኣለኹ ቡዙሕ ግና ሑጉስ ኣይኮንኩን። ቡዙሕ የመስግኖም ግና ብዛዕባ የሕዋተይን ብጾተይን ይሓስብ።”
“ሕጂ ኣብዚ ኣብ ሽወደን ጽቡቕ እየ ዘለኹ። እንተዀነ ግን ብዙሕ ኣይወጽእኩን። ኣብ ጥቓ ገዛይ ናብ ዕዳጋ እኸይድ ። ጽብቕቲ ኸተማ እያ። ኵሉ እቲ ብዛዕባኦም ዘለዎም ትሕትና ከምኡውን ብዘይ ገለ ፍልልይ ኢዮም ዝርእዩኻ ። ኣድኒቐዮ እየ። ባህ ዜብል ቦታ እዩ።” ይብል
